Darmen, lever, gal, nieren en detoxificatie

Darmen
Met een oppervlakte die vergelijkbaar is met een tennisveld, zijn de darmen het belangrijkste contact van het lichaam met de omgeving. Door dit enorme darmoppervlak is een efficiënte opname van nutriënten mogelijk. Ten behoeve van onze gezondheid houden de darmen tevens veel stoffen buiten (barrièrefunctie). Micro-organismen, toxines en voedselallergenen worden buiten gehouden door actieve en passieve processen. Als de darmmucosa onvoldoende functioneert, ontstaan er naast verterings- en opnameproblemen allerlei chronische aandoeningen. Deze chronische kwalen zijn mede het gevolg van het feit, dat te veel ongewenste stoffen de darmwand kunnen passeren (verhoogde darmpermeabiliteit) en het metabolisme vergiftigen. Is de doorlaatbaarheid van de darmwand verhoogt, dan spreekt men van een zogenaamde lekkende darm. Verhoogde darmpermeabiliteit (leaky gut) kan een rol spelen bij verschillende chronische klachten.

Lever
In dit detoxificatie- en eliminatieproces spelen diverse organen een rol, zoals de huid, de longen, de nieren en het darmslijmvlies. Het belangrijkste orgaan voor detoxificatie is echter de lever. De lever heeft de beschikking over twee biochemische trajecten, de zogenaamde fase 1 en fase 2, waarlangs het ontgiften verloopt. Schadelijke verbindingen worden zo goed mogelijk omgezet in niet-schadelijke wateroplosbare stoffen zodat deze op een veilige manier door het lichaam kunnen worden verwijderd. De twee fasen moeten in balans zijn om optimaal te ontgiften. In deze tijd is bij veel mensen de leverontgifting ontregeld en overbelast. Als deze situatie lang bestaat ontstaan (chronische) klachten door vergiftiging van het metabolisme.

De eerste-fase-reacties zijn oxidatieve omzettingen door cytochroom P450-enzymen. In veel gevallen is er ook een tweede fase- activiteit nodig om het ontgiftingsproces te voltooien. Tijdens de tweede-fase-reacties worden polaire componenten toegevoegd (conjugatie) waardoor de toxische stof wateroplosbaar wordt gemaakt. Deze wateroplosbare stoffen kunnen door de nieren en via de gal worden verwijderd. Bij gezonde mensen zal het detoxificatiesysteem van de lever bij een hoge blootstelling aan toxines versneld werken en bij een lage blootstelling vertraagd. Het evenwicht tussen beide fasen kan verstoord raken. De eerste fase activiteit kan sneller verlopen dan de tweede fase activiteit. In de eerste fase produceert de lever grote hoeveelheden vrije radicalen en toxische metabolieten, die mede geneutraliseerd worden in de tweede fase. Bij een te langzame tweede fase vindt er een opeenhoping van radicalen plaats. Deze verhoogde oxidatieve stress is slecht voor de lever en de rest van het lichaam. 

Galwegen
Gal fungeert als vetemulgator. Gal bestaat uit water en electrolyten met daarin opgelost galzouten, cholesterol, fosfolipiden, eiwitten, steroïdhormonen en bilirubineconjugaten. De galzouten zijn, samen met pancreaslipase, essentieel voor een goede vertering en opname van vetten uit de voeding. De in de lever gevormde gal gaat deels direct naar het duodenum deels wordt het opgeslagen in de galblaas. Tijdens de maaltijd wordt, onder invloed van onder meer vetten en zoutzuur uit de maag, het hormoon cholecystokinine afgegeven. Dit hormoon zorgt voor contractie van de galblaas, waardoor de gal in het maagdarmkanaal komt en het met het voedsel vermengd wordt. Om de cholesterol in de gal in oplossing te houden, is een juiste verhouding nodig tussen cholesterol, galzouten en fosfolipiden. 

Nieren
De nieren zijn het grootste uitscheidingsorgaan van het lichaam. Per minuut stroomt door elke nier ongeveer een halve liter bloed. De beide nieren samen ontvangen dus ca. 1 liter bloed per minuut en dat betekent dat elke 5 à 7 minuten onze totale bloedhoeveelheid éénmaal de nieren is gepasseerd. Afvalstoffen worden zo goed mogelijk door de nieren uit het bloed gefilterd waarna ze via de urinewegen het lichaam verlaten. 

Detoxificatie
Detoxificatie betekent letterlijk het verwijderen van giftige stoffen. In ons lichaam is dit een continu proces. Als detoxificatie niet optimaal plaatsvindt, ontstaan er verstoringen en leidt dit op den duur tot ziekten. Met detoxificatie worden de betrokken organen gestimuleerd de betrokken toxines uit te scheiden. De lever maakt van veel vetoplosbare toxines in twee stappen wateroplosbare stoffen die met de urine uitgescheiden kunnen worden. Andere metabolieten van toxines blijven minder goed in wateroplosbaar en worden met de gal uitgescheiden. De twee reactiestappen worden wel de fase 1- en fase 2- ontgifting genoemd. In de fase 1- reactie wordt een van de cytochroom P450 (CypP450) enzymen gebruikt om een reactieve groep aan de toxische stof te zetten. Voorbeelden van reacties in het fase 1- systeem zijn: oxidatie, reductie, hydrolyse, hydratatie, de-halogenering. Het intermediaire product dat ontstaat, is al wat meer wateroplosbaar, maar nog niet voldoende. Het intermediair is in het algemeen helaas sterker toxisch dan het oorspronkelijke toxine en bij de transformatiereactie ontstaan veel vrije radicalen. Daarom is het van belang dat het product zo snel mogelijk in de fase 2-reactie verder wordt bewerkt en dat er voldoende antioxidanten aanwezig zijn. De fase 2-reacties worden de conjugatiereacties genoemd. Hierbij wordt een polaire groep aan het intermediair gekoppeld, waardoor het product wateroplosbaar wordt. Conjugatie-reacties zijn onder andere, glucuronidatie-, sulfatie-, methylering-, acetylering- en glutathion- en aminozuurconjugatie. Voor deze conjugatiereacties zijn nutriënten nodig die de over te brengen groepen bevatten. Pathologische ontgifting. In deze situatie zijn de fase 1-reacties actiever dan de fase 2-reacties. Antioxidanten zijn een absolute voorwaarde bij detoxificatie om de verhoogde vrije-radicalendruk op te vangen.